سنگ محک که با نام سنگ لیدی هم شناخته میشود، از سیلیسیم و کوارتز تشکیل شده است. این سنگ معمولاً به رنگ سیاه دیده میشود و در بازار در اشکال مختلفی موجود است.
در گذشته از این سنگ برای عیارسنجی طلاهای سبک و ورقهای استفاده میکردند. اما این روش برای بررسی طلاهای با ضخامت بالا مانند النگوهای ضخیم یا شمشهای طلا مناسب نبود.
در زمانهای قدیم، برای سنجش عیار طلاهای ضخیم، ورقه نازکی از طلا را جدا میکردند و با استفاده از این سنگ، عیار آن را تشخیص میدادند.
اما امروزه این روش تقریباً منسوخ شده و دیگر به عنوان یک روش استاندارد برای عیارسنجی طلا استفاده نمیشود. دلیل این موضوع این است که عیاری که با سنگ محک به دست میآید، دقیق نیست و با استانداردهای جهانی مطابقت ندارد.
با این حال، این سنگ به طور کامل از دور خارج نشده است. امروزه از این سنگ فقط برای تشخیص تفاوت بین طلا و غیر طلا استفاده میشود. به عبارت دیگر، اگرچه سنگ های محک هنوز در بازار وجود دارد، اما نقش آن به عنوان یک ابزار دقیق برای تعیین عیار طلا به مرور زمان کاهش یافته است.
وام با طلا
کارایی سنگ محک چیست؟
وقتی طلا روی سنگ محک کشیده میشود، رد و رنگ طلایی که بر جای میماند، در علم معدنشناسی به عنوان “رگه” شناخته میشود. از آنجا که طلا فلزی نرم است، به آسانی روی سطح سنگ خط میاندازد. سنگ هرچه تیره تر باشد، سطح آن صافتر و تختتر است؛ بنابراین رگه طلا روی آن به شکلی واضحتر دیده میشود.
این ویژگی باعث شده که از سنگ های محک برای تعیین عیار طلا استفاده شود. در واقع، با توجه به رنگ و شدت رگه ای که طلا بر روی سنگ ایجاد میکند، میتوان به عیار آن پی برد.
هر چه رنگ رگه بر روی سنگ روشنتر و درخشانتر باشد، نشاندهنده عیار بالاتری از طلا است. این روش سنتی و قدیمی، همچنان به عنوان یکی از روشهای پایه در تشخیص خلوص طلا مورد استفاده قرار میگیرد، اگرچه روشهای دقیقتری نیز وجود دارند.
به طور کلی، این سنگ به عنوان ابزاری مفید در صنعت طلاسازی شناخته میشود، چرا که میتواند تفاوت بین طلاهای خالص و ناخالص را به خوبی نمایان کند. این سنگ علاوه بر نقش خود در تعیین عیار طلا، در بسیاری از موارد دیگر نیز به کار گرفته میشود.
نحوه تمیز کردن سنگ محک چگونه است؟
برای اینکه طلا روی سنگ محک به خوبی نمایان شود، باید قبل و بعد از استفاده، سنگ را بهدقت تمیز کنید. روشهایی برای تمیز کردن سنگ وجود دارد که به شما کمک میکند بهترین نتیجه را از این ابزار بگیرید:
- استفاده از تیزاب و نمک: ابتدا مقداری تیزاب روی سطح سنگ بریزید و سپس کمی نمک روی آن بپاشید. این ترکیب را به آرامی با آب بشویید تا هرگونه آلیاژ و مواد باقیمانده از طلاهای قبلی کاملاً پاک شود.
- نگهداری صحیح سنگ: هنگام کار با سنگ، بهتر است دو طرف آن را در دست بگیرید و از تماس دست با سطح میانی سنگ خودداری کنید. این کار مانع انتقال گرد و غبار، عرق دست و آلودگی به سطح سنگ میشود و در نتیجه، دقت سنجش افزایش مییابد.
- استفاده از پارچه ابریشمی و روغن کنجد: پس از تمیز کردن، مقداری روغن کنجد را با یک پارچه ابریشمی تمیز روی سنگ بمالید. این کار نه تنها سنگ را براق میکند، بلکه باعث میشود که طلا روی آن بهتر نمایان شود.
- ایجاد مسیر روغنی : در دو سر سنگ محک ، یک مسیر روغنی به طول ۲ سانتیمتر ایجاد کنید. این عمل کمک میکند که این سنگ برای سنجش عیار طلا آماده شود و دقت بیشتری در کار حاصل شود.
با رعایت این نکات، سنگ شما برای سنجش دقیق عیار طلا آماده است. تمیز بودن سنگ های محک از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا هرگونه آلودگی یا باقیمانده از آزمونهای قبلی میتواند دقت آزمایش را کاهش دهد.
بنابراین، تمیز کردن و نگهداری صحیح این سنگ نه تنها به بهبود عملکرد آن کمک میکند، بلکه عمر مفید آن را نیز افزایش میدهد.
نحوه تشخیص طلا با تیزاب و سنگ محک
برای سنجش اصالت طلا با استفاده از سنگ محک ، نیاز به اسیدی به نام تیزاب سلطانی داریم که در بازار به خوبی شناخته شده است. تیزاب سلطانی همان اسید نیتریک یا جوهر شوره است و از آن برای تشخیص طلاهای با عیار پایین استفاده میشود.
زمانی که تیزاب سلطانی را با جوهر نمک به نسبت یک به سه ترکیب کنیم، اسیدی با عیار مشخص به دست میآید که برای آزمایش طلا مورد استفاده قرار میگیرد.
برای شروع، طلای مورد نظر خود را چندین بار بر روی سنگ بکشید تا خطوطی از طلا روی آن باقی بماند. سپس یک قطره از تیزاب سلطانی که در مرحله قبل تهیه کردید، روی این خطوط بریزید و منتظر واکنش بین اسید و طلا باشید. واکنش اسید با خطوط طلا روی سنگ محک میتواند سه نتیجه مختلف داشته باشد:
- عدم تغییر در خطوط : اگر هیچ تغییری رخ ندهد، این نشان میدهد که عیار طلایی که روی سنگ های محک کشیدهاید، با عیار تیزاب یکسان است. همچنین این امکان وجود دارد که عیار طلا از عیار تیزاب بالاتر باشد، که در این صورت نتیجه مطلوبی به دست آمده است.
- کمرنگ شدن خطوط طلا : اگر خطوط طلا کمرنگ شوند، این به معنای آن است که اسید توانایی حل کردن طلا را دارد و عیار طلا پایینتر از عیار تیزاب است. به عبارت دیگر، طلا با عیار پایینتر در برابر اسید واکنش نشان داده و شروع به حل شدن میکند.
- محو شدن کامل خطوط طلا: در صورتی که خطوط طلا به طور کامل محو شوند، این نشانه آن است که فلزی که روی سنگ کشیدهاید یا طلا نبوده یا دارای درصد بسیار کمی طلا است. در این حالت، میتوان نتیجه گرفت که فلز مورد نظر، خالص نیست و یا اصلاً طلا نیست.
سنگ های محک به عنوان یک ابزار ساده و کاربردی در تشخیص خلوص طلا، همچنان مورد استفاده قرار میگیرد. اگرچه روشهای دقیقتری نیز در دسترس هستند، اما سنگ محک و تیزاب سلطانی همچنان از روشهای سنتی و قابل اعتماد برای تعیین اصالت و عیار طلا به شمار میروند.